Η Ρόζα Ιμβριώτη, (Ρόζα
Ιωάννου) γεννήθηκε το 1898 στην Αθήνα. Ξεκίνησε
τη ζωή της μέσα σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον οικονομικά ευκατάστατο και
πνευματικά προοδευτικό κάτω από την προστασία του πατέρα της Νίκου Ιωάννου, που
ήταν καθηγητής φιλόλογος, και τη στοργική φροντίδα της μητέρας της. Η ίδια για
τους γονείς της έχει δηλώσει πως για εκείνη ήταν τα «ιερά πρόσωπα που έφτιαξαν
με γαλήνη και ηρεμία τη γερή βάση» της ζωής της. τελείωσε το Αρσάκειο το 1914. Μέσω της Αύρας Θεοδωροπούλου, της γνωστής φεμινίστριας του Εκπαιδευτικού Ομίλου, δίδαξε στο Κυριακό Σχολείο Εργατριών. Το Σχολείο λειτουργούσε
κάθε Κυριακή για τις εργάτριες που διδάσκονταν ανάγνωση , γραφή και αριθμητική.
Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το
1917 διορίστηκε ως τριτοβάθμια ελληνοδιδασκάλισσα στο 1ο Ελληνικό Σχολείο Θηλέων Αθηνών. Έπειτα
από την ήττα των βενιζελικών στις εκλογές του 1920, η Ιμβριώτη εργάστηκε στο Πρότυπον
Εκπαιδευτήριον Αθηνών του Ηλία Κωνσταντινίδη. Στον Εκπαιδευτικό Όμιλο, γνώρισε σπουδαίους προοδευτικούς
παιδαγωγούς και διανοούμενους της χώρας και έζησε από κοντά τον αγώνα τους για
την εκπαιδευτική και κοινωνική μεταρρύθμιση. Έτσι μετά την Αύρα Θεοδωροπούλου και τον κύκλο της, ο Δ. Γληνός και ο Αλ. Δελμούζος με τον κύκλο του Εκπαιδευτικού Ομίλου άσκησαν καταλυτική επίδραση στις
ιδέες της με τις εκπαιδευτικές επιλογές τους και τις διακηρύξεις τους για το
Σχολείο Εργασίας στο πλαίσιο του σοσιαλισμού, που κέρδιζε έδαφος και φαινόταν
ότι έδινε απαντήσεις σε πολλά κοινωνικά προβλήματα. Παράλληλα, θα συστρατευτεί στον αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας
στη μόρφωση, στην εργασία, στη συμμετοχή στο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι.
Σταθμός στην
πορεία της θα είναι η συμμετοχή της στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που
επιτελείτο στο Μαράσλειο Διδασκαλείο το 1924. Στο ανώτερο αυτό σχολείο θα έχει την ελευθερία από τον
Διευθυντή του Μαρασλείου Αλ. Δελμούζο να συνδυάσει από την έδρα τις
αρετές του σχολείου εργασίας και τη διαλεκτική οπτική στη διδασκαλία της
ιστορίας. Εξαιτίας της συζήτησης, όμως,
στο μάθημά της, του βιβλίου του Γ. Κορδάτου για την Επανάσταση του 1821, κατηγορήθηκε για «υλιστική»
διδασκαλία. Η κατηγορία αυτή αποτέλεσε μία από τις αφορμές των Μαρασλειακών, που ουσιαστικά ξεκίνησαν μια γενικευμένη επίθεση εναντίον
του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Απολύθηκε το 1926. Από το 1927, μαζί με τον σύντροφό της Γ. Ιμβριώτη
θα φύγει για τη Γερμανία και θα παραμείνει στο Βερολίνο ως τον Αύγουστο του 1930 όπου πραγματοποίησε
περαιτέρω σπουδές.
Το 1934 έγινε γυμνασιάρχης στο Κιλκίς. Υπήρξε η πρώτη γυναίκα γυμνασιάρχης και με την
ιδιότητα αυτή έβαλε τη δική της σφραγίδα στην εκπαιδευτική ζωή του Κιλκίς. Ο
τρόπος, τον οποίο εφάρμοσε κατά τη διδασκαλία, ήταν στο πλαίσιο των αρχών της
Νέας Αγωγής και πολύ πρωτοποριακός για τα δεδομένα της εποχής . Αντικατέστησε
την έδρα του καθηγητή και τα θρανία των μαθητών με τραπέζια και καρέκλες, τα
οποία τοποθέτησε σε σχήμα Π. «Μας είχε μοιράσει σε ομάδες εργασίας» λέει ο Σ. Χατζηστεφανίδης,
«και ο καθένας ήταν υπεύθυνος για την ατομική του δουλειά και συνυπεύθυνος για
τη δουλειά της ομάδας του. Και όλες οι ομάδες μαζί για τη δουλειά της τάξης.
Μας βαθμολογούσε σαν άτομα, σαν ομάδα, σαν τάξη. Η ίδια ήταν υπεύθυνη για όλους
μας.» Έδωσε διαλέξεις στο Κιλκίς, οργάνωσε βιβλιοθήκη αλλά και συσσίτιο για τα
παιδιά του Γυμνασίου. Λόγω των
προοδευτικών αντιλήψεών της έγινε στόχος των συντηρητικών και το
Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε να την μεταθέσει. Όμως η απόφαση αυτή ξεσήκωσε την
τοπική κοινωνία, τους γονείς και τους μαθητές με αποτέλεσμα να επανέλθει στην
πόλη του Κιλκίς. Παρέμεινε στο Κιλκίς για δύο χρόνια, μέχρι το 1936.
Η επικράτηση του Μεταξά το 1936 την απομάκρυνε από το σχολείο και ζητήθηκε από την παιδαγωγό να παραμείνει μακριά από τους
εφήβους, για να μη τους μυεί στις σοσιαλιστικές ιδέες. Αργότερα, η ίδια πρότεινε στον Ι. Μεταξά, κι εκείνος το δέχτηκε, την ίδρυση
ενός Προτύπου Ειδικού Σχολείου στην Αθήνα
(ΠΕΣΑ), το οποίο λειτούργησε από το Μάρτιο του 1937 έως τον Οκτώβριο του 1940
στην Καισαριανή, που αποτελεί την πρώτη επίσημη προσπάθεια στην
Ελλάδα για τη συστηματική αγωγή παιδιών με νοητική υστέρηση.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η Ιμβριώτη πήρε μέρος
στην Αντίσταση μέσα
από τις γραμμές του ΕΑΜ. Συμμετείχε στη σύνταξη του εκπαιδευτικού προγράμματος
της ΠΕΕΑ και στη συγγραφή
του αναγνωστικού Τα αετόπουλα, εφαρμόζοντας τις αρχές του Σχολείου
Εργασίας. Τον Ιούνιο του 1944 ανέλαβε τη διεύθυνση του "Φροντιστηρίου
της Τύρνας" στο
ομώνυμο χωριό των Τρικάλων, το οποίο είχε ιδρυθεί στην Ελεύθερη Ελλάδα, με πρωτοβουλία του
καθηγητή Πέτρου Κόκκαλη και
του παιδαγωγού Κώστα Σωτηρίου. Το σχολείο
απευθυνόταν σε τελειόφοιτους του Γυμνασίου και σκοπό είχε
την ταχύρρυθμη εκπαίδευση και προετοιμασία δασκάλων, ώστε
να μπορέσουν να λειτουργήσουν τα δημοτικά σχολεία μετά την αποχώρηση των
στρατευμάτων κατοχής. Τα μαθήματα περιελάμβαναν παιδαγωγική, αγωγή του πολίτη, ψυχολογία και
ιστορία, ενώ το απόγευμα, μετά το συσσίτιο, γίνονταν διαλέξεις για τη
λογοτεχνία, την τέχνη, την υγιεινή κ.λπ.
Το 1946 συμμετείχε με άλλες φεμινίστριες
στην πρωτοβουλία για τη σύσταση της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Γυναικών, το
ιδρυτικό συνέδριο της οποίας έλαβε χώρα στην Αθήνα, μεταξύ 26 και 29 Μαΐου. Λόγω
των πολιτικών της φρονημάτων η Ιμβριώτη μεταπολεμικά υπέστη διώξεις και
εξορίστηκε στο Τρίκερι του Παγασητικού. Από εκεί, στις αρχές του 1950, μεταφέρθηκε, μαζί με
πολλές συνεξόριστες γυναίκες, στη Μακρόνησο και κατόπιν, το καλοκαίρι, πάλι πίσω στο Τρίκερι, με όσες
αρνήθηκαν να υπογράψουν "δήλωση". Η Ιμβριώτη έβαλε σε εφαρμογή ένα μορφωτικό πρόγραμμα
εκπαίδευσης για τις συνεξόριστες. Απέβλεπε αρχικά να
μάθουν γράμματα οι αναλφάβητες και οι αγράμματες, να αναπληρώσουν τα χαμένα
σχολικά τους χρόνια όσες ο εμφύλιος και η εξορία υποχρέωσε να διακόψουν τις σπουδές τους, να προετοιμαστούν
για περαιτέρω σπουδές όσες είχαν ανάλογες φιλοδοξίες. Η άτυπη αυτή μαθητεία
δεν περιορίστηκε μόνο στη μετάδοση γνώσεων. Συνοδεύτηκε παράλληλα από ένα
πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα, το οποίο απέβλεπε στην υποστήριξη του φρονήματος
των εξορίστων, στην ενίσχυση του
ηθικού τους και κυρίως στην εμψύχωσή τους, ώστε να μη λυγίσουν στα βασανιστήρια
και τις πιέσεις και υπογράψουν «δηλώσεις μετανοίας». Αργότερα
έγινε στέλεχος της ΕΔΑ, διατελώντας
μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του κόμματος έως το 1967 και μετά τη Μεταπολίτευση ως
στέλεχος του ΚΚΕ συνέβαλε
στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματός του. Πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στην Αθήνα.
Η Ρόζα Ιμβριώτη τάχθηκε σύμφωνη, αρχικά στις δεκαετίες
’20-’30, με το πνεύμα του Σχολείου Εργασίας, και αργότερα στις δεκαετίες ’40- ’50,
υποστήριξε ένα δημοκρατικό σχολείο που ακρογωνιαίος
λίθος του ήταν ο πολυτεχνισμός. Ο πολυτεχνισμός ως μάθημα γενικής παιδείας θα το
διαπερνούσε από τις τρεις τελευταίες τάξεις της πρώτης βαθμίδας ως την
ολοκλήρωσή του και θα απέβλεπε σταθερά στη δημιουργία του ολόπλευρα
καλλιεργημένου ανθρώπου.
Ποια ήταν τελικά η Ρόζα Ιμβριώτη; Ας ακολουθήσουμε
τη σκέψη της:
Τα
όνειρά μου ήταν πολλά. Ήθελα…και τι δεν ήθελα να γίνω! Ποιήτρια. θαύμαζα τη
Μυρτιώτισσα, λογοτέχνης, θάυμαζα την Ειρήνη την Αθηναία, καλλιτέχνις, θαύμαζα
την Κοτοπούλη, μουσικός, εδώ δεν είχα πρότυπο, ήθελα να γίνω καθηγήτρια
Πανεπιστημίου σαν την Παναγιωτάτου. Βλέπετε, δεν γίνηκα τίποτα από όλα αυτά,
που τα νόμιζα όμως πολύ εύκολα. Όπως δεν απόχτησα το χρυσό ρολόγι και το
γούνινο παλτό, που για καιρό ήταν ένα από τα όνειρά μου. Τι θα έκανα τώρα αν
γινόμουνα 16 χρόνων: Μα θαρρώ πάλι θα είμαι γεμάτη όνειρα τρανά και μεγάλα, που
θα μου φαίνονται πάλι εύκολα, μα που είναι φυσικό να μη πραγματοποιούνται στη
ζωή. Ήμουν τότε ένα πραγματικό παιδί και φυσικά, κι’ αν ξαναγυρίσω στα 16 μου
χρόνια πίσω, θα θέλω να είμαι ένα ευτυχισμένο παιδί. Που δε θα του ταράξει όμως
τη ζωή ένας άδικος μεγαλοκαρχαρίας, ούτε θα συννεφιάζει το μέτωπο της μάνας και
του πατέρα μου καμμιά αγωνία, πως τούτο δω το αγαπημένο παιδί, μπορούν να δουν
με σκορπισμένα τα μυαλά και τις σάρκες του από ένα νέο φριχτό πόλεμο. Γι' αυτό
αγωνίζομαι! Θέλω να δω τα παιδιά των κάθε φορά 16 χρόνων να ζουν μια ειρηνική
ζωή, γεμάτη όνειρα και ελπίδες, γεμάτα εμπιστοσύνη για το μέλλον, ν’
αγωνίζονται για την προκοπή τους και τη γνώση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
http://www.eriande.elemedu.upatras.gr/eriande/synedria/synedrio3/praltika%2011/xronopoulou.htm
https://www.eidisis.gr/arthrografia/i-gymnasiarxis-kilkis-roza-imbrioti-meros-i.html
https://thepressproject.gr/i-alli-kokkini-roza/#_ftn12
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου